بر اساس منابع معتبر تاریخی ، این مسجد در زمان حکومت عمربن عبدالعزیز و در سال 90 هجری قمری ساخته شده اما بی توجهیهای سالهای اخیر این بنای تاریخی را اسیر نابودی کرده است.
مسجد جامع اسیر در عمر یکهزار و سیصد ساله خود چندین بار بازسازی ، نوسازی و مرمت را تجربه کرده و در پنج دهه قبل در اثر غفلت حکومتیها و افراد محلی تخریب و به جای آن مسجد جدیدی بنا شده و شکوه تاریخی و معماری زیبای اسلامی و منحصر به فرد خود را از دست داده است.
در بدو اسلام ، مسلمانان در هر منطقه ای که پرچم یگانگی و توحید پرستی برپا میشد ، پایگاه خود را با ساختن مسجد اعتبار می بخشیدند .
در ایران که تمدنی کهن و پرافتخار داشت و همه علوم در اوج شکوفایی با صاحبنظران و دانشمندانی به نام مطرح بود ، مساجد با هنر معماری اصیل و زیبا آمیخته شد و معماری اسلامی ایرانی شکل گرفت.
در این مسیر ، فارس که مهد تمدن ایران زمین بود ، از هنر مهندسی و معماری بی نظیری بهره مند بود و مساجدی که در این خطه ساخته شد در نوع خود کم نظیر بودند.
مسجد جامع اسیر که از قدیمی ترین مساجد این خطه به حساب می آمد از این ویژگی خاص بهره مند بود اما ناملایمات روزگار و حوادث طبیعی از شکوه بنای آن کاست و با بازسازیهای دوباره شکل اولیه خود را از دست داد.
یکی از دوستداران میراث فرهنگ در شهرستان مهر گفت: مسجد جامع اسیر یکی از شاخصه های اساسی ظهور اسلام در ایران است که باید این حرمت را پاسداشت و برای احیای آن تلاش کرد.
دکتر اکبر اجرایی افزود: از مدتها قبل به همت گروهی از مؤمنین و دوستداران ارزشهای تاریخی و اسلامی برای احیای این اثر ارزشمند اقدام شده است.
مردم به صورت خودجوش با مراکز متعددی مکاتبه کرده اما همچنان این یادگار ارزشمند دورانهای گذشته به صورت نیمه کاره و معطل باقی مانده است .
متاسفانه هیچ ارگان یا سازمانی مسؤولیت بازسازی و تامین هزینه های ساخت این مسجد تاریخی را متقبل نمی شود.
مسجد جامع اسیر در دوران رونق خود عالمان بزرگی چون آیت الله سید علی اکبر فال اسیری ، آیت الله شیخ محمد اسیری و سید محمد بحرانی و و بزرگان دیگری را در دامان خود تعلیم و تربیت کرده است.
اجرایی گفت: از سال 1375 با استانداری،اداره کل اوقاف و امور خیریه،سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سایر نهادهای مرتبط مکاتبه شده اما تنها تعداد زیادی شماره نامه از آنها به یادگار مانده است.
اختلاف نظر سازمانهای اوقاف و امور خیریه و میراث فرهنگی و گردشگری باعث شده تا نه تنها در بازسازی این مسجد تاخیر شود بلکه این اثر ارزشمند به ثبت ملی نیز نرسد.
به طور قطع آیندگان سهل انگاری و بی توجهی ما را در مورد حفظ میراث فرهنگی و مساجد ارزشمند و تاریخی را نخواهند بخشید.
یک پژوهنده و مورخ فارسی گفت: مسجد باستانی جامع اسیر یکی از قدیمی ترین مساجد فارس از قدمت بالایی برخوردار است.
دکتر جمشید صداقت کیش افزود: بقایای این مسجد کهن تاریخی که بیانگر بخشی از هویت فرهنگی منطقه است نیاز به حفظ و نگهداری دارد.
در شهرستان اسیر آثار و بقایایی از تمدنهای کهن وجود دارد که بر هویت و قدمت این شهرستان تاکید دارد.
در این شهرستان چند استودان ، مجسمه های مربوط به دوره ساسانی ، سنگهایی حجاری شده هم دوره با تخت جمشید یافت شده است.
دستگاههای متولی باید آثار ارزشمند تاریخی را برای نسلهای بعد حفظ کنند تا هویت مناطق به فراموشی سپرده نشود.
فرماندار مهر گفت: مسجد جامع اسیر یکی از آثار فرهنگی و تاریخی این شهرستان است که چند دهه قبل بدلیل بی توجهی تخریب شده است.
یحیی صادقی افزود: آثار باستانی و تاریخی ویژگیهای خاص دوران خویش را دارد و پذیرفتنی نیست که بنایی را تخریب کنند به صرف اینکه از نو ساخته شود.
این بدان می ماند که بگویند تخت جمشید را که ویرانه ای بیش نیست ، ویرانه ها را تخریب کنیم و دوباره کاخی به عظمت تخت جمشید و مانند آن در جایش بنا کنیم.
صادقی ادامه داد: مسجد جامع اسیر موقوفات زیادی دارد ، در صورتیکه این موقوفات احیا شود ، بنای دوباره مسجد نیاز به اعتبارات دولتی نخواهد داشت.
در مصوبات سفر سوم ریاست جمهوری به استان فارس ، بنای دوباره مسجد جامع اسیر بعنوان میراث ارزشمند منطقه در مصوبات قرار گرفت اما تاکنون اقدامی انجام نشده است.
بخشدار اسیر گفت: مسجد جامع اسیر که هویت و شناسنامه فرهنگی و تاریخی منطقه بحساب می آید ، در اثر بی توجهی ها مخروبه و ویران شده است.
سید علی موسوی افزود: مردم این شهرستان به اثر تاریخی اسلامی تعلق خاطر دارند و بازسازی آن را برای حفظ هویت و رساندن به آیندگان می طلبند.
این مسجد برای بازسازی دوباره نیاز به هشت میلیارد ریال اعتبار دارد و تنها نمی توان با کمکهای مردمی برای احیا آن اقدام کرد.
مسوولان و متولیان امر با کمک و حمایت خود می توانند این میراث ارزشمند را برای این منطقه حفظ کنند .
رییس اداره بقاع و اماکن متبرکه اوقاف فارس گفت: مسجد جامع اسیر دو دهه قبل با تصمیم معتمدان محلی و بانیان خیر تخریب شده و اوقاف فارس هیچ نقشی در این تخریب و بازسازی نداشته است.
الیاس رضایی اضافه کرد: در آن زمان طرح جامع مسجد تهیه شده و بانی اصلی 200 میلیون ریال پرداخت نموده و خاکبرداری و عملیات اولیه ساخت شروع شده است.
پس از آن بانیان دیگر که متعهد شده بودند هزینه احداث مسجد را تامین کنند به تعهدات خود عمل نکرده اند و ساخت مسجد بلاتکلیف مانده است.
اگرچه اعتقادات شرعی و عرفی مانع از بی تفاوتی مسوولان نسبت به بازسازی مسجد است اما محل تامین اعتبار آن وجود ندارد.
مسجد جامع اسیر موقوفاتی نیز دارد اما درآمد اندک آن جوابگوی هزینه های احداث آن نیست.
این مسوول ادامه داد: در استان فارس چهار هزار باب مسجد وجود دارد که اعتبارات اوقاف جوابگوب نیازهای آنها نیست ، از سوی دیگر این مسجد حدود ده میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد.
در دور سوم سفر ریاست جمهوری به فارس ، 20 میلیارد ریال به کلیه مساجد و اماکن متبرکه اختصاص یافت که هشت میلیارد ریال آن برای مساجد بود.
وی پیشنهاد کرد: مسوولان باید برای بازسازی این مسجد تاریخی از محل منابع اعتباری دیگر و کمک افراد خیر اقدام نمایند تا این اثر تاریخی و فرهنگی بقا دوباره یابد.