روایتی دیگر از ایرنا - مسجد جامع اسیر در شهرستان مهر ، یکی از مساجد قدیمی فارس و به عبارتی از مساجد قدیمی کشور است که سالها در غبار غربت و ویرانی به فراموشی سپرده شده است و اینک فقط شالوده ای از آن برجای مانده است .
|
بر اساس منابع معتبر تاریخی ، این مسجد در زمان حکومت عمربن عبدالعزیز و در سال 90 هجری قمری ساخته شده اما بی توجهیهای سالهای اخیر این بنای تاریخی را اسیر نابودی کرده است. |
حمله عده ای معلوم الحال به پایگاه توحیدی اسلام و مسجد قبا در شیراز آن هم در روز قدس و در حالی که عده ای از مومنین روزه دار در آنجا حضور داشتند کاری زشت و در ادامه فتنه گری های پس از انتخابات سال گذشته می باشد،مسجدی که در طول حیات پربرکت خود شاهد حضور هزاران مومن پیرو ولایت و شهیدان والامقام و جاویدانی بوده است که در سالهای پرافتخار دفاع مقدس از این کانون مقدس به جبهه ها اعزام شده و باعث عزت و سرافرازی اسلام و ایران در دنیا شدند.در یک سال گذشته چندین بار به مسجد قبا در شیراز حمله شده و در مواردی خساراتی هم به این مسجد وارد شده است. اما حمله روز قدس 89 به مسجد شدیدتر بوده و خسارت های جدی به مسجد وارد شده و تعدادی از نمازگزاران حاضر و طلبه هایی که در کناراین مسجد سکونت داشته اند، شدیدا مجروح شده و در بیمارستانهای شهر شیراز بستری شده اند.
در روزهای پیش از روز قدس هم عده ای از مهاجمان تندرو برخلاف نظر مقام معظم رهبری، چند بار با تجمع در مقابل مسجد قبا شعارهایی علیه آیت الله دستغیب سر داده و تهدید به حمله به داخل مسجد کردند.
در پی این تهدیدها آیت الله دستغیب در سخنرانی پنجشنبه شب خود در مسجد قبا نسبت به حمله به این مسجد هشدار داده و گفته است: "اینجور نیست که فکر بکنید برای ما این کارها ضرری است. هیچ ضرری به ما نیست ... ما هر جا که باشیم، خدا را می پرستیم. گذاشتند در این مسجد نماز بخوانیم، نماز می خوانیم. نگذاشتند هر جا شد ما نماز خودمان را می خوانیم ... ما بنا داریم که ان شاءالله تا آخر عمرمان به همین وضعی که هست باشیم. گذاشتند که امر به معروف و نهی از منکر می کنیم. نگذاشتند، وقتی که دهانمان را بستند، وقتی که دست و پایمان را بستند، خوب دیگر ما پیش خدای تعالی تکلیفی نداریم. هدف مؤمنین در شب قدر این است که یک قدم بیشتر به خدایتعالی نزدیک شوند. هدف ما از این دور هم جمع شدنها این است که خدا بدیها و سیئات ما را تبدیل به خوبی کند که «یبدل الله سیئاتهم حسنات». همچنین در مثل امشبی از خدا میخواهیم آنچه از اعمال ناقابلی که انجام دادهایم، به برکت امام زمان (ع) مضاعف شود و آینده ما را بر طریق صراط مستقیم که همان بندگی خدایتعالی و دوستی اهل بیت (ع) است قرار دهد و استوار کند و از معصیتها که موجب غضب پروردگار است ما را حفظ کند. همان طور که بارها عرض کردهام این خدایی که ما داریم همه کاره? ما است؛ خالق ما ست، مدبر و مربی ما ست. هرکه هر قدرتی دارد از خدا است. هیچ فردی از خودش به تنهایی قدرتی ندارد. این خدایی که ما میشناسیمش «ید الله فوق ایدیهم» میباشد، دستش بالا دست هر شخص و هر جمعیتی است؛ و مهم این است که ما خودمان بفهمیم و ملتفت شویم که ما هیچ کاره هستیم و خدای ما، همه کاره? ما است. برای ما این اهمیت دارد که ملتفت شویم سببها که در این دنیا هست، ارزشی ندارد و سبب مستقل نیست، هر سببی که خدایتعالی فراهم کرده است، سببیت را در آن قرار داده است. اگر ما نان میخوریم، آب میخوریم، سیر میشویم و سیراب میگردیم، خدا سببیت را در آنها قرار داده است و در حقیقت خدا هست که سیرمان میکند. اگر سلامت هستیم، خدا داده است. اگر پناه بر خدا مریضی بیاید، خدایتعالی داده است. یقیناً صلاح مؤمن همین است. و هر چیزی که به نظر خودمان بد است، اگر ظاهرش بد باشد، ولی واقعش خوب است و از خدایتعالی است. ما میخواهیم این فهم را داشته باشیم. از اسمهای خدا «ضار» و «نافع» است. خدایتعالی هست که نفع به ما میرساند. خدایتعالی هست که اگر ضرری باشد (به نظر خودمان، اما باطنش نفع است) باز از خدا هست. یعنی برای مؤمن ضررها هم نفع است. این گونه نیست که کسی فکر کند «چون من مریض شدم، اگر فقیر شدم، خدایتعالی مرا انداخته است دور»! این ظاهرش مریضی است اما باطنش رحمت پروردگار است. باطنش این است که خدایتعالی عنایت به ما دارد و میخواهد ما را از سبب، از پول بکند. ما را از الوهیتهای بیخود، خداهای بیخود، سببهایی که فکر میکنیم مستقل هستند، خدا میخواهد ما را از اینها بکند؛ اگر رفتیم دکتر، هرچه رفتیم دوا خوردیم، کارگر نبود، خدایتعالی است که میخواهد بفهماند که من هستم که شفایت می دهم نه دکتر؛ دکتر یک سببی است، اینکه دارو خوردی شفا پیدا کردی من هستم که شفایت دادم. و همچنین در مورد عبادات ما هم همین گونه است. در مورد عباداتی که میکنیم، فکر نکنیم که عبادات خودشان مستقلاً مؤثرند؛خیر. نماز خوب است، نماز تأثیر دارد، ولی خدا این نورانیت را به نماز داده است. دادن نفقات خوب است، ولی خدا هست که این تأثیر را می دهد. مسجد دور و بر هم جمع میشویم، جای عبادت هست، عبادت ما قبول میشود، اما خدایتعالی هست که قبولی را در این مسجد و دور هم جمع شدن قرار داده است. دوستان دور هم جمع میشوند خودش یک استراحت خاطری است، کمکی است به همدیگر برای حرکت بیشتر و بهتر به سوی خدا، اما خدا هست که هم این جمعیت را جمع میکند و هم تأثیر را به آن میدهد»."لازم به ذکر است مسجد قبا در نزدیکی حرمین مطهر شاهچراغ و سید میر محمدبن موسی الکاظم(ع)در شیراز یکی از مهمترین مساجد شیراز بوده و همواره پرشورترین مراسمهای مذهبی و عزاداری ها را داشته و سخنرانی ها و کلاس های حضرت آیت الله دستغیب نماینده خبرگان فارس دارای بیشترین استقبال مردمی بوده است.
مسجد جامع اسیر واقع در مرکز بخش اسیر از شهرستان مهر از جمله مساجدی است که بنابر اسناد معتبر همچون فارسنامه ناصری و جغرافیا و اسامی دهات کشور و ... یکی از قدیمی ترین مساجد استان فارس و ایران بوده که در زمان حکومت عمربن عبدالعزیز و در سال 90 هجری قمری ساخته شده است .
این مسجد یکهزار و سیصد وچهل ساله که تا کنون چندین بار بازسازی شده است در سالهای قبل از انقلاب در اثر بی توجهی سردمداران رژیم گذشته و غفلت افراد محلی تخریب و به جای آن مسجد جدیدی در محل اولیه مسجد بنا نهاده شده و آن همه شکوه و تاریخ جاویدان و معماری زیبای اسلامی و منحصر به فرد به فراموشی سپرده شده است .به طور یقین این مسجد که در قرن اول هجری بنا نهاده شده اولین مسجد ساخته شده در ایران یا فارس نمی باشد چرا که با روحیه اسلامی و فرهنگ غنی ایرانی در آنزمان سازگاری نخواهد داشت در دین اسلامی که نبی مکرم اسلام(ص) به محض ورود به مدینه نسبت به ساخت مسجد و پایگاه توحید اقدام نمودند بعید به نظر می رسد که ایرانیانی که در سال چهاردهم هجری با آغوش باز پذیرای اسلام شدند نسبت به ساخت مسجد در شهرهای خود کوتاهی نموده باشند
در حال حاضر و از مدتها قبل به همت گروهی از مؤمنین برای احیای این اثر ارزشمند اسلامی اقدام شده و با مراکز متعددی مکاتبه شده است ولی متاسفانه همچنان این یادگار ارزشمند دورانهای گذشته به صورت نیمه کاره و معطل باقی مانده است چون هیچ فرد یا سازمانی مسؤولیت بازسازی و تامین هزینه های ساخت آن را متقبل نمی گردد..لازم به ذکر است این مسجد در گذشته محل تحصیل و تدریس عالمان بزرگی همچون آیت الله سید علی اکبر فال اسیری داماد و مشاور آیت الله میرزای شیرازی در واقعه تحریم تنباکو و آیت الله شیخ محمد اسیری و سید محمد بحرانی نوه علامه بحرانی و دیگران بوده است که مقام معظم رهبری نیز بارها از جمله در سفر سال گذشته خود به استان فارس از آیت الله فال اسیری و مجاهدات ایشان یاد نموده اند.
از سال 1375 طی چندین بار با استانداری،اداره کل اوقاف و امور خیریه،سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سایر نهادهای مرتبط مکاتبه شده است ولی تنها تعداد زیادی شماره نامه از آنها به یادگار مانده است مکاتبات و مراجعه مکرر هیات امناء مسجد به سازمانهایی نظیر اوقاف و امور خیریه ،میراث فرهنگی و گردشگری، استانداری فارس،دفتر ریاست جمهوری و .... تاکنون هیچ نتیجه ای نداشته و با گذشت زمان طولانی از تخریب مسجد هیچ اقدامی برای بازسازی و راه اندازی مجدد آن صورت نگرفته است ومسجدی که در سالهای قبل روزانه میزبان صدها نفر مردم مشتاق و نمازگزار در اوقات سه گانه اقامه نماز بوده است و شهیدان زیادی از جمله چهار برادران شهید نوری در این مسجد حضور می یافته اند اینک در انتظار توجه بیشتر مسوولین و بازسازی و حضور دوباره مومنان می باشد..اختلاف نظر سازمانهای اوقاف و امور خیریه و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باعث شده است تا نه تنها در بازسازی این مسجد تاخیر طولانی صورت پذیرد بلکه این اثر ارزشمند تاکنون ثبت ملی نیز نشده است.
جا دارد که مسؤلین نهادهایی همچون ادره اوقاف و امور خیریه ،سازمان میراث فرهنگی،سازمان تبلیغات اسلامی و دهها موسسه دیگر به خود آمده و در راه حفظ و احیای این اثر گرانبها گام بردارند .به طور قطع آیندگان این سهل انگاری و بی توجهی ما را در مورد حفظ میراث فرهنگی و مساجد ارزشمند و تاریخی مان نخواهند بخشد.
در این باره هرچه زودتر اقدام نمائیم بهتر است زیرا زمانی متوجه خسارت و از دست دادن سرمایه های جاویدانمان خواهیم شد که دیگر فایده و ارزشی برایمان نخواهد داشت همچنانکه در مورد سرقت کتیبه تاریخی مسجد وکیل شیراز و سایر موارد شاهد آن بوده ایم.
مسجد فاطمة الزهراء (سلام الله علیها)
در شمال غربی شهر مدینه در عربستان در دامنه غربی کوه سلع ، تعدادی مسجد وجود دارد که آنها را مساجد سبعه ( مساجد فتح یا مساجد خندق ) می نامند. این کوه مشرف بر خندقی بوده است که مسلمانان در جنگ احزاب در شمال مدینه حفر کردند. مساجد موجود در دامنه سلع هفت مسجد هستند که عبارتست از : 1) مسجد فتح 2) مسجد سلمان 3) مسجد امام علی بن ابیطالب (ع) 4) مسجد ابوبکر 5) مسجد فاطمةالزهرا (س) 6) مسجد عمر 7) مسجد ذوقبلتین
«مسجد فاطمة الزهراء» جزو مساجد سبعه می باشد و در جنوب غربى محوطه مساجد فتح ، درمنطقه احزاب قرار دارد که در سال هاى اخیر به این نام شهرت یافته و حدود پانزده متر مربع مساحت دارد.
به بهانه ازدحام زیاد جمعیتِ زن و مرد نمازگزار در این مسجد، در سال 1419 درِ مسجد با بلوک هاى سیمانى مسدود شده و مردم در بیرون آن نماز مى خواندند. در سال قبل ( 1428) نیز برای جلوگیری از حضور مردم در کنار این مسجد کانتینری قراردادند تا دیگر امکان نماز خواندن در کنار مسجد دردانه رسول الله (ص) وجود نداشته باشد.
توجه و مقایسه دو عکس زیر قدری شما را با واقعیات بیشتر آشنا می کند.
حافظ به عنوان یکی از نامدارترین شعرای شعر فارسی در غزلیات خود به تعداد زیادی از عناوین و عبارات مذهبی از جمله مسجد، قرآن، نماز، روزه و... اشارات فراوانی داشته است ما با توجه به اهمیت مسجد تنها به این مقوله اکتفا می کنیم..
نوع گفتمان حافظ نیز مانند اکثر شعرا به گونه ای است که باعث میشود شاعر در آثار خود عناوینی را با مضامین مختلف و متفاوت خلق کند. هر واژه در ادبیات شعری دارای دو معنای 1- صوری 2- ضمنی است. مثلاً در «غم» واژهای است که معنای صوریش«اشک» است و معنای ضمنی آن همان غم و اندوه است که از مسائل و مفاهیم عاطفی و روحی میباشد.
مسجد نیز به عنوان یک واژه، در معنای صوری گفتمان، به معنای محل سجده و خاکسپاری در برابر خداوند است. اما در بعد ضمنی گفتمان به معنای خاکساری، تواضع و احترام است که مقولهای کاملاً روحی و قلبی است. سایر ارکان مسجد نیز نظیر: گلدستهها، محراب، شبستان، گنبد و حتی ستونها و منبر نیز در گفتمان دارای این دو معنا میباشد.
در آثار حافظ مسجد تنها در گفتمان ضمنی مطرح شده و هیچگاه از این واژه صراحتاً معنای صوری اراده نشده است و این سبک و شیوه و گفتمان خاص اشعار حافظ است که به هیچ موضوعی به صورت صریح و حقیقی نمیپردازد و بدون کنایه و مجاز و استعاره از آن نمیگذرد. به تعبیر دیگری هر واژهای در گفتمان دو مشخصه ضدونقیض دارد:
1- فشردگی
2- گستردگی و فراخی
هر واژه در معنای ظاهریاش دارای یک معنا و مضمون کاملاً فشرده است اما همین واژهها دارای معنای گستردهتر و تأویلی و استعاری نیز میباشند که دارای گستردگی و فراخی است. مثلاً معنی فشرده مسجد همان معنی ظاهری و معنای گسترده آن معنای کنایی آن است. حافظ در هر 7 باری که صراحتاً واژه مسجد را در اشعار خود آورده، معنای گسترده و فراخ راکه عبارت اخرای کنایه و استعاره است به کاربرده است و اگر در جایی نیز معنای ظاهری آن قصد شده، در کلیت بیت مفهومی استعاری و تأویلی 000 نهفته است. به اشعار زیر دقت کنید:
دوش از مسجد سوی میخانه، آمد پیرما
چیست یارای طریقت بعد از این تدبیر ما
واژههایی چون: دوش، میخانه، پیر، یاران طریقت که در کنار مسجد آمده خود بخود مفهوم ظاهری را از مسجد گرفته و معنایی ضمنی به آن بخشیده، بنابراین هرچند در این بیت مسجد به همان معنای حقیقی و ظاهری خود(محل سجده) است، اما معنایی گستردهتر یعنی شریعت و ظاهر دین به خود گرفته که اگر نگوییم در مقابل طریقت و باطن شریعت قرار دارد، حداقل مرحله نازل طریقت است. بنابراین در این بیت حافظ حرکت سالک و پیر را از ظاهر شریعت به باطن آن مدنظر دارد.
همه کس طالب یاراند، چه هشیار چه مست
همه جا خانه عشق است چه مسجد چه کِنِشت
کِنِشت همان کنیسه محل عبادت یهودیان است، که در برابر مسجد، خانه عبادت مسلمانان قرار دارد. با توجه به این که دشمنی یهود با مسلمانان از صدر اسلام مطرح بوده و حافظ با این بیت وحدت ادیان و هدف رسالت انبیاء را خاطر نشان میسازد که همان یکتاپرستی است.
در واقع این نوع نگرش از دیدگاه وسیع توحیدی و عرفانی و وحدت وجودی حافظ نشأت میگیرد که در آن ظاهر خشک شریعت نسبت به باطن آن و حقیقت مطلق اصالت دارد و در این اصل «عشق» فرقی میان مکان و ظاهر و صورت عبادت نیست. این بیت در حافظ در اصل تفسیر آیه شریفه: «اینما تولوا فثم و جهالله» میباشد. که در روایت نبوی (صد) نیز بدان اشارت رفته است: « جعلت لی الارض المساجد.»
حافظ در همین مضمون میسراید:
غرض ز مسجد و میخانهام وصال شماست
جز این خیال، ندارم خدا گواه من است
در مسجد و میخانه خیالت اگر آید
محراب و کمانچه ز دو ابروی تو سازم
برای حافظ ابروی یار حالتی کمانی محراب و مژهها نیز حالت کمانچه را در دست مطرب تداعی کرده و چنین استعارهای با عرفان رندانه حافظ متناسب است. دو ابروی یار یکی تشبیه به محراب و دیگری کمانچه شد، که این دو مفهوم با توجه به اینکه محراب در مسجد و کمانچه در میخانه کاربرد دارند، معنایی متضاد ساخته که باز هم اشاره به شریعت و طریقت در عرفان حافظ و اصل بودن طریقت نسبت به شریعت دارد و در همین معنای ضمنی سروده است:
گر زمسجد به خرابات شدم خرده مگیر
مجلس وعظ دراز است و زمان خواهد شد
حافظ در بیت زیر، سیر صعودی از شریعت به طریقت را ابتدا به سیری نزولی تشبیه نموده که اشارهای است به داستان آفرینش انسان و خوردن میوه ممنوعه توسط حضرت آدم است، ضمن آنکه در آن معنایی لطیفتر نیز لحاظ شده، این که همه این حوادث و سلوکها غیر ارادی و به دست توانای قادر متعال است: همان که اراده سالک در اختیار اوست و او را میبرد هرجا که خاطرخواه اوست:
من ز مسجد به خرابات نه به خود افتادم
اینم از عهد ازل حاصل فرجام افتاد
منظور از مسجد همان ظاهر شریعت و خرابات باطن آن (طریقت) است که اشاره به اکل میوه ممنوعه و در نهایت فلسفه آفرینش دارد.
میبینیم که حافظ درهمین یک بیت چه مضامین ژرف و گستردهای را در قالب چند لفظ و واژه به صورت استعاره به تصویر کشیده، بنابراین در اینجا نیز حافظ معنای ضمنی و گستردهتر مسجد را مد نظر قرار داده است که چنین نگرشی بر همان مفهوم«ادبیات شگرف» تزوتان تودورف بلغاری منطبق است. زیرا حافظ در شعر خود با استفاده از عناصر تخیلی و ایماژها و کنایات و استعارات، ترکیبی از مفاهیم و مضامین استعلایی از واژگان میآفریند که نهایتاًًً با ایجاد حالت ابهام گونه، خواننده را به شناخت بیشتر و معرفت کاملتر رهنمون میسازد.
به عبارت دیگر از آنجا که شعر حافظ از نوع افلاطونی و متافیزیکی است، مفاهیم هم بر اندیشه تمثیلی و مجازی دلالت دارند، هرچند از زیباییهای لفظی و صنایع ظاهری شعری نیز به نحو حیرت آوری بهره کامل جسته است.
یاد باد آن که خرابات نشین بودم و مست
و آنچه در مسجد امروز کم است آنجا بود
در این بیت مسجد به معنای مجازی به کار رفته و از آن شخص و وجود خود حافظ بعنوان یکی از مراجعین به مسجد قصد شده که، معنای آن چنین است:
یاد آن زمان که من فارغ از ظاهر شریعت بودم به خیر که در آن حال و زمان مقامات و صفاتی داشتم که امروز در سیرت شریعتی و مسجدیم نیست.
مناره یعنی جای نار، جای نور، جای روشنایی، و
ساختمان برج مانندی است که در کنار راه می سازند برای چراغ روشن کردن یا راهنمایی و
مناره ها یکی از عناصر اصلی فن و هنر معماری اسلامی محسوب می شوند. الگوی اصلی مناره ها، برجهای کوتاه و مربع شکل پیش از اسلام سوریه بود که برای معابد و یا مقاصد کلیسایی ساخته می شد ولی معماران مسلمان بر ارتفاع آن افزودند و به بناهای پله دار چند طبقه ای از نوع فانوس های دریایی رومی نزدیک تر کردنددر ایران پیش از اسلام نیز ریشه های ساخت مناره به چشم می خورد. پیش از اسلام، منار (میل) عنصر نمادین برای راه جویان بیابانها بود که در حیطه حکومت ساسانی، نوعی آتشگاه نیز محسوب می شد و مسئولیت نگهداری آتش آن بر عهده موبدان گذاشته شده بود. هدف از ساخت مناره ها در آن زمان، عبادت و راهنمایی مسافران بود و پس از اسلام در کنار مساجد، عنصری نمادین گشت برای هدایت دیده و دل به سوی مکان مقدس مسجد.
به طور کلی، مؤذن از همان آغاز اسلام جایگاه مخصوص داشته است. هم چنان که بلال در زمان پیامبر اکرم بر بلندترین بام های منازل و یا بر روی استوانه ای می رفت و اذان می گفت. اذان گفتن از بام خانه پیغمبر تا مناره های رفیع قرون بعد، مسیری طولانی را پیمود.
قدیمی ترین مناره ها در ایران از همان قرون اولیه اسلام، در آناتولی از قرن پنجم هجری و در هندوستان از قرن هفتم هجری به بعد ساخته شدند. علی الظاهر، زینت دادن، منقوش کردن و رنگین کردن مناره ها از نیمه قرن سوم هجری به بعد مرسوم شد و آیات و احادیث نبوی در قالب تزیینات آجرکاری، گچ بری و کاشیهای رنگی بر مناره ها نقش بستند.
مسجد جامع ورامین:
مسجد جامع ورامین از نمونه های کامل مسجد چهار ایوانی است که ساخت آن در زمان سلطان محمد اولجایتو ( خدابنده ) آغاز ، و در دوره فرزندش ابوسعید بهادرخان تکمیل شد. تاریخ 722 و 726 هـ . ق در شبستان و گنبد اصلی دیده می شود. این بنا در سال 815 هـ . ق در عهد شاهرخ تیموری مرمت شد.
در ابتدای محور طولی بنا ، سر در ورودی و پشت آن ، صحن باز واقع است. طاق نماهای اطراف صحن به چهار ایوان ختم می شود که دو ایوان در محور طولی و دو ایوان در محور غربی قرار دارند. پشت ایوان اصلی گنبدخانه واقع است. عرض دهانه ایوان شرقی دو برابر دهانه بقیه طاق نماها و برابر دهانه ایوان ورودی است. از سوی دیگر عرض و ارتفاع آن به سختی ، دو سوم عرض و ارتفاع ایوان جنوبی می شود. به این ترتیب ایوان جنوبی ایوانی مقصوره ( سرای حصاردار ، جای ایستادن امام و خلیفه در مسجد ) است که با سادگی و عظمت بر تمامی صحن تسلط می یابد. تسلط گنبد با قدرت و تناسب زیبا ، بر تمامی ساختمان و ارتباط با ایوان جلوی آن ، از ویژگی های این مسجد است.
سر در خارجی این مسجد بسیار جالب است و روی دیوارهای جانبی سر در با طرح های اسلیمی و گره چینی و رنگ های آبی فیروزه ای و لاجوردی کاشی کاری شده و از طراحی استادانه و پرکار برخوردار است. این سر در از نظر طرح و اجرا شبیه سر درهای مسجد جامع نطنز و مسجد جامع مظفری کرمان است.
این مسجد دارای دو مناره است که روی پایه های طرفین استوار شده است.
لب تشنه سیراب
مردم مسجد را خانه ی خودشان بدانند
بهداشت مساجد
مسجد جامع اسیر
پاکیزگی و بهداشت مساجد
مسجد بی چراغ
کمک ایرنا برای احیای مسجد
هتک حرمت مسجد قبا در شیراز
این مسجد را دریابیم
مسجد فاطمة الزهراء مدینه
مسجد در شعر حافظ
گلدسته یا مناره مساجد
مسجد جامع ورامین
مسجدالنبی و مساجد مدینه
[همه عناوین(19)][عناوین آرشیوشده]
بازدید دیروز: 2
کل بازدید :121729